Tăng huyết áp là một bệnh cảnh lâm sàng phổ biến và là một yếu tố nguy cơ quan trọng đối với bệnh tim mạch vành. Cơn tăng huyết áp hay còn gọi là cơn tăng huyết áp nặng, huyết áp tăng nhanh so với mức bình thường, có thể gặp ở 1% bệnh nhân tăng huyết áp mạn tính. Có hai loại lâm sàng: cơn tăng huyết áp cấp tính, thường kèm theo tổn thương cơ quan đích và cơn tăng huyết áp khẩn cấp.
1. Cơn tăng huyết áp cấp tính
Tăng huyết áp cấp cứu là tăng huyết áp nặng (huyết áp tâm thu ≥ 180 mmHg và/hoặc huyết áp tâm trương ≥ 120 mmHg, kèm theo tổn thương cơ quan đích mới hoặc xấu đi). hàng năm > 79% và tỷ lệ sống trung bình là 10,4 tháng nếu tăng huyết áp nặng không được điều trị.
Cấp cứu tăng huyết áp thường yêu cầu kiểm soát HA nhanh chóng trong vòng 1-2 giờ để tránh làm tổn thương thêm cơ quan đích. Các bệnh cảnh lâm sàng điển hình sau đây có thể gặp:
THA ác tính: Huyết áp rất cao, HA tâm trương ≥ 120 hoặc 130 mmHg, có tổn thương đáy mắt, suy thận cấp tiến triển, rối loạn đông máu, bệnh não do THA, suy tim cấp, nếu không điều trị kịp thời tiên lượng rất xấu THA nặng kèm theo biến chứng các bệnh cảnh lâm sàng cần hạ huyết áp khẩn cấp như: phình bóc tách động mạch chủ, nhồi máu cơ tim cấp, phù phổi Cấp, xuất huyết não. Tăng huyết áp do u thượng thận, tăng catecholamine kết hợp với tổn thương cơ quan khác. Tăng huyết áp trong bệnh cảnh sản giật hoặc tiền sản giật nặng Triệu chứng lâm sàng tùy cơ quan đích Thường gặp: Nhức đầu, rối loạn thị giác, đau ngực, khó thở, chóng mặt, co giật, hôn mê.
2. Huyết áp tăng đột ngột
Tăng huyết áp khẩn cấp là gì?
Trái ngược với cấp cứu tăng huyết áp, tăng huyết áp khẩn cấp là một tình huống lâm sàng với tăng huyết áp đáng kể, nhưng không có bằng chứng về tổn thương cơ quan đích. Thường gặp ở bệnh nhân không tuân thủ điều trị, hoặc ngừng dùng thuốc hạ huyết áp
Mặc dù huyết áp của bệnh nhân tăng rõ rệt, nhưng cơn tăng huyết áp khẩn cấp hiếm khi gây ra các biến chứng cấp tính. Tăng huyết áp nặng đã tiến triển trong nhiều năm. Điều trị khẩn cấp tăng huyết áp thường là dùng thuốc uống và hạ huyết áp dần dần trong 24-48 giờ.
Điều quan trọng là không dùng thuốc gây hạ huyết áp đột ngột, nghiêm trọng có thể gây ra tổn thương đáng kể do giảm tưới máu. Trong thực hành lâm sàng, việc sử dụng nifedine ngậm dưới lưỡi để hạ huyết áp ở bệnh nhân cao huyết áp cấp tính không còn được khuyến cáo vì có khả năng gây hạ huyết áp nhanh và nghiêm trọng.
3. Cấp cứu tăng huyết áp
Mục tiêu của điều trị cấp cứu tăng huyết áp là hạ huyết áp động mạch trung bình 25% trong 1-2 giờ đầu và duy trì huyết áp tâm thu khoảng 160 mmHg/HA tâm trương 100-110 mmHg trong 2-6 giờ. và HA trở lại bình thường sau 24-48 giờ, tùy theo bệnh cảnh lâm sàng. Có thể cho phép hạ huyết áp về mức bình thường ≤ 120 mmHg trong trường hợp bóc tách động mạch chủ. Trong trường hợp tiền sản giật nặng hoặc sản giật, cơn tăng huyết áp do cường vỏ thượng thận nên hạ HA tâm thu xuống < 140 mmHg.
Tuy nhiên, giảm nhanh huyết áp xuống giá trị bình thường có thể quá mức ở bệnh nhân tăng huyết áp mạn tính. Điều này giải thích hiện tượng thiếu máu cục bộ các cơ quan quan trọng và xuất hiện suy thận, thiếu máu não khi huyết áp bị hạ quá nhanh và quá nhiều.
Việc xác định tổn thương cơ quan đích, can thiệp điều trị đặc hiệu ngoài hạ huyết áp, các yếu tố làm nặng thêm THA như đau, lo lắng, sử dụng các chất kích thích như amphetamine, cocain.. là rất cần thiết.
Ngoài ra, bệnh nhân tăng huyết áp cấp cứu ngoài việc cần điều trị ngay còn cần chẩn đoán và tìm nguyên nhân gây tăng huyết áp. Tùy thuộc vào dân số, người ta thấy khoảng 20% đến 50% bệnh nhân tăng huyết áp cấp cứu có nguyên nhân thứ phát là tăng huyết áp.
Loại thuốc lý tưởng để điều trị tăng huyết áp là thuốc khởi phát nhanh, hiệu lực mạnh, hồi phục nhanh, không gây nhịp tim nhanh và ít tác dụng phụ.
Thuốc lý tưởng để điều trị tăng huyết áp là thuốc có tác dụng nhanh, hiệu lực mạnh
Một số thuốc tiêm tĩnh mạch thường dùng hiện nay: Natri nitroprusside, Nicardipine, nitroglycerine, labetalol, hydralazine…
Tóm lại, tăng huyết áp cấp cứu là tình trạng cần hạ huyết áp ngay lập tức và sử dụng thuốc phù hợp với từng bệnh cảnh lâm sàng, theo chỉ định của bác sĩ, nhằm hạn chế tối đa các biến chứng nặng. và đe dọa tính mạng.